Voices from Chernobyl

De ramp in Chernobyl is alweer 28 jaar geleden, maar heeft tot op de dag van vandaag enorm diepe sporen nagelaten. Het heeft op mij als kind toen behoorlijk veel indruk gemaakt. Ik was negen jaar oud en daarmee oud genoeg om enigszins te begrijpen wat daar gebeurde. Toch was het een ver van mijn bed show en kon ik met geen mogelijkheid de grootte van de ramp overzien. Voor een negenjarige niet vreemd, maar dat het voor bijna iedereen gold was achteraf bezien buitengewoon schokkend en kende grote gevolgen. Svetlana Alexievich is op zoek gegaan naar de gevolgen en naar de persoonlijke verhalen die gepaard gaan met deze immens grote ramp. Hiervoor heeft ze ruim vijfhonderd mensen geïnterviewd variërend van onderzoekers tot brandweermannen tot bewoners. Ze heeft deze verhalen zo direct mogelijk opgeschreven, als directe vertelling van de geïnterviewde. Dit maakt de verhalen heel indringend en persoonlijk. Wat mij vooral opviel in de interviews is dat je de ramp niet los kunt zien van de tijdsgeest. Midden jaren '80 was een roerige tijd in die omgeving. Het ijzeren gordijn was er nog, al waren hervormingen al gaande, en het communisme stond nog overeind. Dit heeft een belangrijke rol gespeeld bij de passiviteit waarmee mensen op de ramp reageerden. Tevens op de manier waarop mensen die zagen wat er gebeurde en hiervoor gehoor zochten de mond werd gesnoerd. Zo kent deze ramp uiteindelijk vele soorten slachtoffers: mensen die naasten verloren, maar ook mensen die nog steeds met schuldgevoelens leven omdat ze niet ingrepen of hun mond hielden. Een zeer indrukwekkend boek, waarbij ik als enige kanttekening zou willen plaatsen dat ik af en toe wat context bij de interviews miste. Een verhaal van iemand is lastig te volgen wanneer je eigenlijk niets over diegene weet. Er had van mij geen heel verhaal omheen gehoeven, maar iets meer inleiding had wel een toevoeging geweest. Geen alledaags boek, maar voor de geïnteresseerde zeer de moeite waard.

Your fathers where are they? And the prophets, do they live forever?

Vrij snel na The Circle heeft Dave Eggers alweer een nieuw boek uitgebracht, dat de omvangrijke titel Your fathers where are they? And the prophets, do they live forever? meekreeg. De titel verwijst naar de Bijbel, en ilustreert de zoektocht naar houvast van de hoofdpersoon. Thomas is een dertiger die het leven niet zo goed snapt en daarom een aantal voor hem essentiële vragen graag beantwoord zou zien. Hij kiest hierbij voor een rigoureuze methode: hij ontvoert een aantal mensen naar een afgelegen militaire basis om hen daar aan de tand te voelen. Het bijzondere aan dit boek is dat het in zijn geheel geschreven is in dialogen. Your fathers voelde voor mij daardoor als een toneelstuk dat zich voor mijn ogen ontvouwde. De reacties op dit boek zijn misschien wel daardoor bijzonder wisselend. Een middenweg lijkt hierbij bijna niet mogelijk, je vindt het of fantastisch of je hebt er helemaal niets mee. Ik behoor duidelijk tot de eerste groep. Ik heb dit boek ademloos zitten lezen en verbaas me weer over de moeiteloosheid waarmee Dave Eggers de vinger op de zere plek legt van de tijdsgeest. Kruipen in de huid van een man die met buitensporige middelen zijn eigen frustratie tegen de maatschappij en het leven uit is Eggers bijzonder goed gelukt. Dit boek echoot na de laatste pagina nog lang na. Bij mij althans.